Naucz się identyfikować emocje!

Naucz się identyfikować emocje, bo są jak niewidzialny język, którym codziennie posługujemy się wszyscy, chociaż nie zawsze potrafimy go świadomie odczytać. 

Czasami wydaje nam się, że wiemy, co czujemy, a jednak, jeśli się głębiej zastanowić, to wszystko może być bardziej skomplikowane. Złość często bywa przykrywką dla wstydu. Smutek nierzadko kryje za sobą poczucie winy. Radość miesza się z ulgą, a ulga z lękiem przed tym, że coś znowu się popsuje.

Nauczenie się rozpoznawania i nazywania emocji to nie jest luksus czy psychologiczna fanaberia. To fundament zdrowia psychicznego i rozwoju osobistego. Bez tej umiejętności trudno o świadome życie, zdrowe relacje czy skuteczne radzenie sobie z trudnościami.

Dlaczego identyfikacja emocji jest taka ważna?

Wyobraź sobie, że wchodzisz do ciemnego pokoju. Wiesz, że coś tam jest, ale nie widzisz dokładnie co. Możesz zgadywać, możesz się bać, możesz nawet próbować z tym walczyć… ale dopóki nie zapalisz światła, nie będziesz wiedzieć, z czym masz do czynienia.

Tak właśnie działają emocje. Jeśli ich nie rozpoznajesz, one i tak istnieją, ale w ukryciu. Zamiast pomóc Ci coś zrozumieć, zaczynają sterować Twoim zachowaniem z tylnego siedzenia. Czasem wybuchasz, choć nie chcesz. Albo zamykasz się w sobie, choć tak naprawdę potrzebujesz wsparcia.

Psychologowie mówią o trudności w rozpoznawaniu i nazywaniu emocji. To zjawisko częstsze, niż mogłoby się wydawać. Dotyka nie tylko osób z zaburzeniami psychicznymi, ale też zwyczajnych ludzi, którzy nigdy nie nauczyli się języka uczuć.

Kilka powodów, dla których warto nauczyć się rozpoznawania emocji:

• Lepsze relacje – bo łatwiej wyjaśnić drugiej osobie, co naprawdę czujemy i czego potrzebujemy.
  
• Większa kontrola nad sobą – gdy znamy źródło emocji, łatwiej je regulować.
  
• Mniejsze ryzyko kryzysu psychicznego – tłumione uczucia potrafią prowadzić do depresji, lęków, a nawet psychoz.
  
• Rozwój osobisty – bez emocji trudno podejmować dobre decyzje, bo to one nadają priorytety.

Jak wyglądają emocje w praktyce?

Mówiąc „czuję złość”, opisujemy tylko powierzchnię. Pod spodem może kryć się:

• frustracja,
  
• poczucie niesprawiedliwości,
  
• rozczarowanie,
  
• ból po odrzuceniu.
  

Każda z tych emocji jest inna, a jednak wszystkie mogą przybrać maskę „złości”.

Podobnie „smutek” bywa parasolem dla:

• żalu,
  
• poczucia straty,
  
• osamotnienia,
  
• wstydu.
  

Często dopiero precyzyjne nazwanie uczucia przynosi ulgę.

Typowe pułapki w rozpoznawaniu emocji, to?

1. Zamiana emocji na myśli. Ludzie mówią: „Czuję, że mnie ignorujesz”. To nie jest emocja, to interpretacja. Emocją może być złość, smutek, lęk przed odrzuceniem.
   
2. Unikanie emocji trudnych. Łatwiej przyznać się do złości niż do wstydu. Złość wydaje się „mocna”, a wstyd „słaby”. Więc często chowamy się za złością.
   
3. Mieszanie emocji z reakcjami ciała. Czuję napięcie w karku – to objaw, nie emocja. Za tym napięciem może stać stres, lęk, gniew.
   
4. Bagatelizowanie uczuć. Nie powinienem tak się czuć. A jednak się czujesz. To fakt, a nie wybór.

Ćwiczenia, które pomagają lepiej rozpoznawać emocje!

1. Dziennik emocji.

Proste, ale skuteczne. Każdego dnia zapisuj sytuacje i swoje uczucia. Nie ogólnikowo, tylko precyzyjnie. Zamiast „zły” – „zazdrosny, bo kolega dostał awans”.

2. Skala natężenia.

Przy każdej emocji dodaj liczbę od 1 do 10. Złość na 3 to irytacja, a na 9 to wściekłość.

3. Mapa ciała.

Zwracaj uwagę, gdzie czujesz emocje. Strach często ściska brzuch, smutek uciska w klatce piersiowej, radość rozluźnia mięśnie.

4. Rozszerzanie słownika emocji.

Większość ludzi używa 5–6 słów: zły, smutny, szczęśliwy, zestresowany, spokojny, zakochany. Tymczasem istnieją dziesiątki odcieni emocji. Ucz się nowych nazw – np. „nostalgia”, „zawstydzenie”, „ulga”, „bezradność”.

5. Zatrzymaj się na chwilę.

Kiedy coś Cię poruszy, zamiast od razu reagować – zrób pauzę. Zadaj sobie pytanie: „Co ja teraz naprawdę czuję?”.

Identyfikacja emocji a schizofrenia?

Tutaj sprawa staje się szczególnie istotna. U osób ze schizofrenią często obserwuje się trudności w rozpoznawaniu emocji – zarówno własnych, jak i cudzych. Nazywa się to deficytem poznania społecznego.

Przykłady:

• ktoś może odbierać neutralne spojrzenie jako wrogie,
  
• albo nie rozpoznawać ironii w głosie,
  
• albo nie wiedzieć, że sam czuje lęk, dopóki nie zacznie zachowywać się dziwnie.
  

To sprawia, że relacje społeczne są trudniejsze. Ale też pokazuje, że praca nad rozpoznawaniem emocji ma ogromne znaczenie terapeutyczne.

Ćwiczenia takie jak praca z kartami emocji, odgrywanie scenek czy analiza filmów mogą być realnym wsparciem w terapii osób z psychozami.

Jak emocje wpływają na decyzje?

Człowiek nie jest tak racjonalny, jak lubi o sobie myśleć. Emocje nadają wagę i kierunek naszym wyborom.

• Strach często powstrzymuje nas przed działaniem – czasem chroni, czasem ogranicza.
  
• Złość może dodać energii, ale bywa też destrukcyjna.
  
• Smutek skłania do refleksji i spowolnienia, ale w nadmiarze paraliżuje.
  

Bez świadomości emocji łatwo o decyzje, które później wydają się nieracjonalne. Ale jeśli umiemy je nazwać, możemy zapytać: „Czy chcę działać pod wpływem tej emocji, czy poczekać aż opadnie?”.

Przykłady z życia?

• Kłótnia w związku – ktoś mówi „Zawsze mnie krytykujesz!”. Za tym komunikatem często stoi nie złość, a smutek i potrzeba akceptacji.
  
• Spotkanie w pracy – pracownik reaguje defensywnie na feedback. Wydaje się wściekły, ale tak naprawdę czuje wstyd i lęk o swoją pozycję.
  
• Samotny wieczór – ktoś sięga po alkohol, tłumacząc to relaksem. W rzeczywistości próbuje stłumić uczucie pustki i odrzucenia.

Jak rozmawiać o emocjach z innymi?

1. Mów o sobie, nie o drugiej osobie. Zamiast: „Robisz mnie złym”, powiedz: „Czuję się zły, gdy to mówisz”.
   
2. Staraj się być precyzyjny. „Czuję frustrację, bo zależy mi na tym projekcie”.
   
3. Unikaj oceniania uczuć. To, że ktoś czuje lęk, nie znaczy, że przesadza.
   
4. Ucz się pytać: „Jak się z tym czujesz?”.

Emocje a zdrowie psychiczne?

Tłumione emocje mają tendencję do kumulowania się. To nie jest metafora, to fakt potwierdzony badaniami. Niewyrażony gniew wiąże się z problemami sercowo-naczyniowymi, przewlekły stres osłabia układ odpornościowy, a długotrwałe poczucie winy potrafi prowadzić do depresji.

Umiejętność rozpoznawania i regulowania emocji to swoista profilaktyka zdrowia psychicznego.

Praktyka na co dzień

1. Nazwij to – gdy coś czujesz, powiedz wprost: „To jest lęk”.
   
2. Zaakceptuj – emocja nie jest dobra ani zła. Jest informacją.
   
3. Zastanów się, co oznacza – lęk często sygnalizuje zagrożenie, smutek stratę, radość zaspokojenie potrzeby.
   
4. Działaj albo odpocznij – czasem emocja wymaga działania, czasem po prostu czasu, by minęła.

Nauka rozpoznawania emocji to proces, jak nauka języka. Najpierw znasz kilka podstawowych słów, później rozszerzasz słownik, a w końcu zaczynasz mówić płynnie.

Dzięki tej umiejętności łatwiej zrozumieć siebie i innych budować relacje unikać kryzysów psychicznych i po prostu żyć pełniej.

Czy to trudne? Tak, czasem bardzo. Ale możliwe – i zdecydowanie warte wysiłku. Naucz się identyfikować emocje, bo to bardzo ważne!